W regulaminie pracy znajduje się zapis mówiący o możliwości stosowania własnej odzieży roboczej, np. na stanowisku terapeuty zajęciowego. Czy w takiej sytuacji pracownik może zażądać wypłaty ekwiwalentu pieniężnego na zakup odzieży roboczej i stwierdzić, że sam sobie ją zakupi za ten ekwiwalent?
Pracodawca może ustalić stanowiska, na których dopuszcza się używanie przez pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia roboczego, spełniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy. Jeżeli powyższy zapis funkcjonuje w regulaminie, wówczas pracownik może korzystać z własnej odzieży (uprzednio kupionej), a to będzie się wiązało z wypłatą ekwiwalentu. Przepisy nie przewidują jednak konstrukcji, w ramach której w pierwszej kolejności wypłacany jest ekwiwalent, a następnie pracownik dokonuje zakupu własnej odzieży roboczej.
Kwestie dotyczące zapewnienia pracownikom odzieży roboczej oraz ochronnej reguluje Kodeks pracy, który określa prawa i obowiązki pracodawcy oraz pracobiorców zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, czyli mających status pracowników.
Odzieżą roboczą to odzież, której celem jest zastąpienie lub zabezpieczenie odzieży własnej pracownika w przypadku, gdy pracy nie towarzyszą czynniki szkodliwe dla zdrowia. Odzież ochronna to odzieżą okrywającą lub zastępującą osobistą odzież pracownika chroniąc go przed zagrożeniami – np. niebezpiecznymi substancjami chemicznymi, zagrożeniami mechanicznymi czy biologicznymi.
Czytaj także: Czy tabela przydziału odzieży powinna znaleźć się w regulaminie pracy?
Problematyka związana z zapewnieniem odzieży uregulowana jest w art. 2377 § 1 Kodeksu pracy. Zgodnie z tym przepisem pracodawca jest zobowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach, jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu, jak również ze względu na wymagania:
• technologiczne,
• sanitarne lub
• bezpieczeństwa i higieny pracy.
Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.
Pracodawca dostarcza pracownikom nieodpłatnie odzież i obuwie robocze. Alternatywną opcją jest ustalenie stanowisk pracy, na których dopuszczalne jest używanie przez pracowników za ich zgodą ich własnej odzieży, która spełnia wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czytaj także: Regulamin przydziału odzieży i obuwia roboczego – czy może zawierać przepisy o karach porządkowych
W praktyce pracownik, jak i pracodawca mogą mieć dylemat: czy pracownik może nie przyjąć oferowanej przez pracodawcę odzieży roboczej i żądać wypłaty ekwiwalentu na samodzielny zakup odzieży roboczej, a następnie używać zakupioną za ten ekwiwalent odzież roboczą?
Odnosząc się do powyższego dylematu należy zauważyć, że przepisy nie przewidują takiej konstrukcji w zakresie toku postępowania. Zasadą jest, że pracownik może wyrazić zgodę na używanie już posiadanej odzieży (odzieży własnej), a następnie z tego tytułu pracodawca wypłaca ekwiwalent pieniężny w wysokości uwzględniającej aktualne ceny.
Uwzględniając powyższe należy przyjąć, że przepisy bezpośrednio nie przewidują sposobu postępowania w zakresie, o którym mowa w pytaniu. Ekwiwalent jest bowiem przyznawany pracownikowi, który za zgodą pracodawcy używa własnej odzieży. Taka konstrukcja niejako wyklucza przyznanie w pierwszej kolejności ekwiwalentu, a następnie zakup odzieży traktowanej, jako odzież własna pracownika.
Czytaj także: Przydział odzieży roboczej – czy konsultować ze związkami zawodowymi?
• art. 2377-9 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2022 r. poz. 1510).
Sebastian Kryczka prawnik, ekspert prawa pracy oraz kontroli jego przestrzegania.