W wielu zakładach pracy, z uwagi na proces produkcyjny i rodzaj wykonywanej pracy na stanowiskach pracy przydzielane i wydawane są środki higieny osobistej. Rodzi się jednak pytanie, czy jeżeli pracownik jest nieobecny w pracy przez dłuższy okres, z różnych powodów, np. przez 30 kolejnych dni, środków higieny osobistej można nie wydawać? Czy taką samą zasadę mogę stosować w przypadku wypłacania kwoty za pranie odzieży we własnym zakresie?
Uwzględniając fakt, iż podczas np. urlopu wypoczynkowego, zwolnienia lekarskiego pracownik nie świadczy pracy na rzecz pracodawcy można przyjąć, że nie ma uzasadnienia, aby w tym czasie pracodawca przydzielał mu środki higieny osobistej. Jak najbardziej można pracownikowi pomniejszyć świadczenie z tytułu prania odzieży we własnym zakresie za okresy nieobecności. Jednak takie rozwiązania powinny wynikać z przepisów zakładowych, przykładowo z zarządzenia.
Czytaj także: Czy tabela przydziału odzieży powinna znaleźć się w regulaminie pracy?
Jedna z podstawowych zasad prawa pracy mówi, że obowiązkiem pracodawcy jest zatrudnieniem pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Rozwinięciem jej są przepisy działu X Kodeksu pracy. Wynika z nich, że pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy.
Czytaj także: Jak rozwiązać przyznawanie pracownikom środków higieny osobistej w przypadku dłuższej nieobecności w pracy?
Jednym z obowiązków pracodawcy jest zapewnienie pracownikom odpowiednich urządzeń higieniczno-sanitarnych oraz dostarczanie niezbędnych środków higieny osobistej. Ponieważ wydawanie środków higieny osobistej jest „sprzężone” z wykonywaniem pracy trudno przyjąć, że pracodawca musi je zapewniać pracownikowi podczas urlopu wypoczynkowego. Tym samym na czas urlopu dostarczanie środków higieny osobistej pracownikowi może zostać zawieszona, jak również podczas przykładowo absencji chorobowych.
Pracodawca ma również obowiązek dostarczenia pracownikom w szczególności odzież i obuwie robocze, jak również środki ochrony indywidualnej – przy pracach, które tego wymagają. W gestii pracodawcy jest zapewnienie, aby stosowane środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze posiadały właściwości ochronne i użytkowe, oraz zapewnienie odpowiednio ich:
Jeżeli pracodawca nie może zapewnić prania odzieży roboczej, czynności te mogą być wykonywane przez pracownika, pod warunkiem wypłacania przez pracodawcę ekwiwalentu pieniężnego w wysokości kosztów poniesionych przez pracownika.
Czytaj także: W jakim czasie należy wypłacić pracownikowi ekwiwalent za pranie odzieży roboczej?
Jak najbardziej można przyjąć, że powyższy ekwiwalent może być pomniejszony o okresy usprawiedliwionej nieobecności w pracy – urlopu wypoczynkowych czy zwolnień lekarskich. Trudno bowiem przyjąć, aby istniała obiektywna zasadność do zapewniania ekwiwalentu za pranie odzieży, która powinna być wykorzystywana w procesie pracy, w sytuacji gdy pracownik nie pracuje.
Zasady w powyższym zakresie powinny wynikać z przepisów prawa zakładowego, np. zarządzenia będącego częścią regulaminu pracy.
Stosowanie zasad w zakresie ograniczania przydzielania środków higieny osobistej w okresach nieobecności pracowników, jak również pomniejszania wypłacanego ekwiwalentu o okresy nieobecności nie powinno budzić zastrzeżeń inspektora PIP w razie kontroli. Obowiązki z zakresu technicznego bezpieczeństwa pracy obciążają bowiem pracodawcę w procesie pracy, a nie w okresie czasowego jej nie wykonywania przez poszczególnych pracowników.
art. 233, art. 2379 Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2023 r. poz. 1465).
Sebastian Kryczka, prawnik, ekspert prawa pracy oraz kontroli jego przestrzegania