Upadki z wysokości stanowią aż 70% wypadków śmiertelnych, do jakich dochodzi podczas pracy w budownictwie.
Jakie są najczęstsze przyczyny wypadków?
Jak zapewnić bezpieczeństwo podczas prac na wysokości?
Każda praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1 metra nad poziomem podłogi lub ziemi w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy z późniejszymi zmianami definiowana jest jako praca na wysokości. To samo rozporządzenie prace na wysokości zalicza do prac szczególnie niebezpiecznych z uwagi na to, że następstwa tych wypadków to zazwyczaj poważne urazy czy śmierć pracowników. Z tego względu środki ochrony indywidualnej chroniące przed upadkiem z wysokości zaliczane są do kategorii III, czyli są to takie produkty, które stanowią ochronę przed zagrożeniem utraty życia lub przed zagrożeniami, które mogą powodować poważne i nieodwracalne uszkodzenia zdrowia,
a których natychmiastowych skutków działania użytkownik nie jest w stanie stwierdzić w odpowiednim czasie.
Do prac na wysokości nie zalicza się jednak prac wykonywanych na powierzchni, niezależnie od wysokości, jeżeli powierzchnia ta jest:
Dane statystyczne dotyczące wypadków w Polsce pokazują, że upadki z wysokości zdarzają się najczęściej w budownictwie, ale również
w przemyśle stoczniowym, handlu i usługach, transporcie, przemyśle spożywczym i maszynowym oraz w rolnictwie. Przebywanie
na wysokości wiąże się z wykonywaniem różnych prac, z których można wyróżnić między innymi:
Przyczyny wypadków, do których dochodzi podczas wykonywania prac na wysokości, według danych z GUS można podzielić na następujące grupy:
Jedną z najważniejszych przyczyn upadków z wysokości jest brak lub niewłaściwe stosowanie ŚOI. Często okazuje się, że zastosowane środki zawodzą, ponieważ były uszkodzone, nie zostały poddane wymaganym przeglądom lub też nie były certyfikowane. Część wypadków wiąże się również z nieprawidłowym użyciem środków ochrony przed upadkiem, np. odpięciem linek od szelek bezpieczeństwa lub urządzenia podczas pracy, zmianą punktu zakotwiczenia linki bezpieczeństwa w nieodpowiednim momencie, niewłaściwym kotwiczeniem uprzęży (np. do elementów kruchych lub mogących się przesunąć), niezachowaniem odpowiedniej wolnej przestrzeni potrzebnej do powstrzymania upadku oraz innymi czynnikami. Wśród środków chroniących przed upadkiem z wysokości można wyróżnić trzy grupy: szelki bezpieczeństwa (uprzęże), podsystem łącząco-amortyzujący, podzespół kotwiczący.
Szelki bezpieczeństwa stanowiące ochronę dla pracownika wykonane są zgodnie z normą EN361. Ich podstawowym zadaniem jest utrzymanie ciała człowieka w trakcie spadania oraz bezpieczne rozłożenie sił dynamicznych towarzyszących powstrzymywaniu spadania. Z uwagi na rodzaj zaczepu wśród szelek można wyróżnić m.in. szelki z zaczepem grzbietowym (np. OUP-KRM-FBH-A, OUP-KRM-FBH-PSBS), posiadające dwa pierścienie: piersiowy i grzbietowy (np. OUP-KRM-FBH-2) czy takie, które dodatkowo mają zaczep nad głową (np. OUP-KRM-FBH-3).
Elementy łącząco-amortyzujące łączą szelki bezpieczeństwa, w które ubrany jest użytkownik, z punktem zakotwiczenia. W przypadku, gdy nastąpi spadanie, podzespół łącząco-amortyzujący musi zatrzymać upadek oraz złagodzić siłę powstającą w czasie wyhamowania upadku. Podzespół łącząco-amortyzujący pochłania energię kinetyczną i ogranicza siłę udarową do bezpiecznej wartości (poniżej 6 kN), eliminując zagrożenie wystąpienia niebezpiecznych dla organizmu następstw nagłej utraty prędkości spadania. Wśród elementów łącząco-amortyzujących wyróżniamy:
Są podstawowym elementem łączącym, dla których wymagania określa norma EN362. Z uwagi na kształt można wyróżnić zatrzaśniki owalne, typu delta czy typu gruszka, natomiast z uwagi na typ zamka zatrzaśniki dzielą się na automatyczne (np. OUP-KRM-K-QTL-15; OUP-KRM-K-QTL-A) lub zakręcane na śrubę (np. OUP-KRM-K-SL).
Są jednym z głównych składników łączących w systemie powstrzymywania spadania. Linki bezpieczeństwa zgodne są z normą EN354 (np. OUP-KRM-RL-A, OUP-KRM-RL-B, OUP-KRM-WL-B). Norma określa m.in. długość linki, która razem z zatrzaśnikami i systemem amortyzującym nie może przekroczyć 2 m.
Są to urządzenia wykonane zgodnie z normą EN355, których zadaniem jest wydłużenie drogi hamowania, dzięki czemu siła uderzeniowa spada poniżej wartości 6kN. Podczas powstrzymywania spadania amortyzator zmienia swoją długość, przez co również długość potencjalnego upadku stosownie się zwiększa. Wśród amortyzatorów można wyróżnić ich różne rodzaje i długości, np. może to być amortyzator z linką jak OUP-KRM-EARL-B (1,5 m), z elastycznym ściągaczem jak OUP-KRM-EWL (2 m) czy też amortyzator z podwójnymi taśmami w kształcie litery Y jak OUP-KRM-EAFWL (1,5 m).
Zabezpieczają one użytkownika w określonej pozycji pracy lub chronią przed osiągnięciem przez niego miejsca, w którym może nastąpić upadek. Zarówno linki ustalające pozycję podczas pracy (np. OUP-KRM-WPLG, OUP-KRM-WPLR), jak i pasy pozycjonujące (np. OUP-KRM-WPB) spełniają wymagania normy EN358. Z uwagi na to, że nie spełniają one wymagań koniecznych dla celów powstrzymywania spadania, niezbędne może być uzupełnienie ich o zbiorowe lub indywidualne środki chroniące przed upadkiem z wysokości.
Urządzenia samozaciskowe pozwalają na pracę w znacznym oddaleniu od punktu zakotwiczenia i dzielą się na te ze sztywną prowadnicą, które są zgodne z normą EN353-1 oraz te z giętką prowadnicą (np. OUP-KRM-FAA, OUP-KRM-FAB), dla których wymagania określa norma EN353-2.
Spełniają one rolę podobną jak linki z urządzeniami samozaciskowymi, a wymagania dla tych urządzeń określa norma EN360. Dzięki zastosowaniu urządzeń samohamownych jak OUP-KRM-RFAB6 czy OUP-KRM-RFAB10 użytkownik może swobodnie przemieszczać się w polu pracy
Punkt kotwiczący stanowi pierwsze i kluczowe ogniwo indywidualnego systemu ochrony przed upadkiem. Jest on związany ze stanowiskiem pracy, a jego zadaniem jest zaczepienie podzespołu łącząco-amortyzującego do konstrukcji nośnej. Wymagania, jakie musi spełniać punkt kotwiczący, określa norma EN795. Punkty kotwiczące mogą być stałe (np. systemy poziome z liną stalową, słupki kotwiczące) oraz przenośne (statywy bezpieczeństwa np. OUP-KRM-TRIPOD, włókiennicze, poziome liny kotwiczące, zaczepy linkowe, zaczepy taśmowe, belki zaczepowe). Punkty kotwiczące muszą być połączone ze stałymi elementami konstrukcji, które posiadają odpowiednią wytrzymałość i stabilność.